مطابق قانون به کاری اضافه کاری گفته می شود که کاری بیشتر از ساعات کاری و موظف روزانه (که معادل ۴۴ ساعت در هفته و هشت ساعت در روز ) انجام شود. اضافه کاری دارای مزیت برای کارفرما و کارگر است. کارفرما بهره بیشتری در جهت کارایی کارگاه و جلوگیری از استخدام نیروی جدید برای انجام کار مضاعف را دارد و برای کارگر مزد و مزایای مالی دارد.
نکته ای که در اضافه کاری می بایست به آن توجه کرد این است که اضافه کار قاعده و روال معمول کار در کارگاه نباید باشد. اضافه کاری فقط در شرایط محدود و خاصی انجام می شود.
روال نبودن اضافه کار در قانون کار به صراحت مورد تایید قرار گرفته است چرا که اگر بنا بود اضافه کاری روال عادی کار شود نیازی نبود کار به سقف معینی محدود شود.
در کشورهای توسعه یافته اضافه کاری فقط در مواقع ضروری انجام می گیرد و هیچ گاه به عنوان روال کاری نیست، چرا که تبعات آن از مزایای آن بیشتر است. یکی از این تبعات کسر حق بیمه است.
البته در ایران نیز طبق قوانین تامین اجتماعی اضافه کاری مشمول کسر حق بیمه است. چرا که جزو درآمد مشمول کسر بیمه کارگر تلقی می شود. به عبارتی اضافه کاری کارگران قانون کار مشمول کسر بیمه بوده و در محاسبه حق بیمه کارگر تاثیر خواهد داشت. اگر کارگر در سال های پایانی کار خود و نزدیک بازنشستگی باشد، مبلغ اضافه کاری در مستمری بازنشستگی او نیز تاثیر گذار خواهد بود.
آنچه که در این مقاله عنوان خواهد شد، تعریف اضافه کار از نگاه قانون، قوانین مربوط به آن و نحوه محاسبه اضافه کاری است. نحوه محاسبه اضافه کاری، فرمول محاسبه، مبلغ اضافه کاری سال ۱۴۰۰ و ساعات کاری مصوب وزارت کار از جمله مهم‌ترین ابهامات و دغدغه‌ها برای اضافه کاری است. در این مقاله به صورت کامل و مفصل به آن‌ها می‌پردازیم.
فرمول محاسبه اضافه کار ۱۴۰۰
محاسبه اضافه کار بستگی به نرخ ساعت کاری دارد. برای محاسبه اضافه کار ابتدا می بایست نرخ یک ساعت کار عادی کارگر را محاسبه کرد و ۴۰ درصد دستمزد هر ساعت کار را به نرخ یک ساعت کار اضافه کرد.
به عبارت دیگر محاسبه نرخ اضافه کار برابر است با دستمزد یک ساعت کار معمولی ضرب در ۱.۴
در ذیل می توانید فرمول را به اختصار ببینید.
دستمزد یک ساعت اضافه کار = دستمزد یک ساعت کار روزانه + ۴۰ درصد از دستمزد یک ساعت
یا به عبارتی دیگر:
حقوق یک ساعت اضافه کار=۱.۴ × (حقوق یک ساعت کار عادی)
قبل از محاسبه اضافه کار باید با مفهوم و شرایط و ضوابط اضافه کاری آشنا شویم:
اضافه کار در قانون کار چه شرایطی دارد؟
در قانون کار ساعات کاری هر کارگاه می بایست مطابق با ۴۴ ساعت در هفته و نباید از هشت ساعت در طول روز بیشتر باشد. طبق ماده ۵۹ قانون کار در صورت کار بیشتر از ساعت کار موظفی می بایست اضافه کار محسوب شود که دارای شرایط خاصی است. که در ادامه به شرح این شرایط می پردازیم:
۱- با توافق کارگر و کارفرما باشد.
۲- هزینه اضافه کار محاسبه و پرداختی بابت این ساعات اضافه کاری می بایست صورت گیرد.
۳- بصورت موقت باشد، بیشتر از ۴ ساعت در روز نباشد مگر در شرایط اضطرار.
۴- کارگر شب کار نباشد.
۵- کارگر به کارهای سخت و زیان بار مشغول نباشد.
۶- کارگر نوجوان نباشد.
طبق تبصره ماده ۵۹ قانون کار:
انجام اضافه کار نباید بیشتر از ۴ ساعت در روز باشد مگر در موارد استثنا در غیر اینصورت کارفرما برای کار بیشتر از ۴ ساعت در روز بطور مداوم می بایست نیروی کار جدید استخدام نماید. در صورت رعایت نکردن شرایط فوق در صورت بروز اتفاق برای کارگر، کارفرما باید پاسخگو باشد و باید خسارت پرداخت کند.
نکته: اضافه کاری در صورتی محاسبه می شود که ساعات کاری کامل شده باشد. در مورادی که ساعات کار اضافه کار بیشتر از حد معمول ( منظور ساعات کار معمول در سازمان که می بایست انجام شود) میزان ساعات، اضافه کاری محسوب نمی شود.
هر کارگر باید چند ساعت کار کند؟
طبق ماده ۵۱ قانون کار، ساعت کاری هر کارگر نباید از ۸ ساعت بیشتر در شبانه روز باشد و در هفته نیز نباید بیشتر از ۴۴ ساعت باشد. این ساعات کاری برای مشاغل سخت و زیان آور متفاوت است. در مشاغل سخت و زیان آور ساعات کاری نباید از ۶ ساعت در روز تجاوز کند و در هفته باید حداکثر ۳۶ ساعت کار باشد.
۱- ساعات صرف صبحانه، نهار جز ساعت کار محسوب نمی شود. البته در صورت رویه و عرف بودن ساعات نهار و صبحانه جز موراد عادی ساعات کاری، می بایست این روال ادامه پیدا کند.
۲- میزان ساعات کاری با توجه به ماه ۳۰ روز، ۳۱ روز و ۲۹ روز و تعطیلات رسمی و روزهای جمعه در هر ماه متفاوت است.
ساعات مشخص شده در هفته این امکان را به کارفرما می دهد تا با توافق کارگر ساعات کار در بعضی از روزها بیشتر از روز های دیگر باشد ولی در مجموع ساعات کاری هفته نباید تجاوز کند. ساعات کاری بیشتر از ساعات مشخص شده در قانون کار اضافه کاری محسوب می شود و کارفرما موظف به پرداخت دستمزد آن است. در سال ۱۴۰۰ با توجه به تعطیلات رسمی ساعات کاری بصورت ماهیانه مطابق با جدول ذیل خواهد بود.
برای محاسبه اضافه کار کارگران قانون کار اطلاع از جدول ساعات کار موظفی کارگران الزامی است.
محاسبه مبلغ اضافه کاری سال ۱۴۰۰
طبق بخشنامه مزد ۱۴۰۰ و حداقل مزد کارگر در سال ۱۴۰۰ هر ساعت اضافه کاری به صورت زیر خواهد بود:
مزد ساعتی ۱۴۰۰ = مزد روزانه ۱۴۰۰ / ۷.۳۳
مزد هر ساعت اضافه کار = مزد روزانه ۱۴۰۰ * ۱.۴
با در نظر گرفتن حداقل مزد روزانه به مبلغ ۸۸۵۱۶۵ :
مزد ساعتی = ۸۸۵۱۶۵ / ۷.۳۳ = ۱۲۰۷۵۹
مزد هر ساعت اضافه کار۱۴۰۰ = ۱۲۰۷۵۹ * ۱.۴ = ۱۶۹۰۶۲
مثال محاسبه فوق العاده اضافه کاری ماهانه در ۴ مرحله
کارگری به عنوان سرپرست تولید دارای مزد توافقی ۱۰۰۰۰۰۰ ریال و پایه سنوات روزانه ۷۵۰۰۰ ریال و فوق العاده سرپرستی ماهانه ۳.۰۰۰.۰۰۰ ریال است.
اگر این کارگر در ماه تیر ۱۴۰۰ به میزان ۲۵۰ ساعت کارکرد داشته باشد فوق العاده اضافه کاری خرداد ماه وی چقدر خواهد شد؟
الف: محاسبه ساعات اضافه کاری
در تیر ۱۴۰۰ ساعات موظفی ۱۹۱ ساعت است.
ساعات اضافه کار=۲۵۰-۱۹۱=۵۹
ب: محاسبه مزد روزانه و ساعتی کارگر
مزد کارگر = مزد روزانه + پایه سنوات + فوق العاده سرپرستی روزانه = ۱۰۰۰۰۰۰+۷۵۰۰۰+۱۰۰۰۰۰=۱۱۷۵۰۰۰ ریال
مزد ساعتی = مزد روزانه / ۷.۳۳ = ۱۱۷۵۰۰۰/۷.۳۳=۱۶۰۳۰۰ ریال
ج: محاسبه مزد هر ساعت اضافه کار
مزد هر ساعت اضافه کار = مزد هر ساعت کار عادی * ۱.۴ = ۱۶۰۳۰۰*۱.۴=۲۲۴۴۲۰ریال
د: محاسبه اضافه کار ماهانه
اضافه کار ماهانه =ساعات اضافه کار ماهانه * مبلغ هر ساعت اضافه کار = ۵۹*۲۲۴۴۲۰=۱۳.۲۴۰.۷۸۰ریال
پس فوق العاده اضافه کاری ماهانه این کارکر مبلغ ۱۳.۲۴۰.۷۸۰ ریال خواهد شد.
بهمن 1402/03/08
هر ساعت اضافه کارطبق قانون کار چقدر است
فرهاد1401/11/22
سلام من یجا مشغول کار هستم از بدو ورود صحبت کردم ماهانه۱۰م حقوق بگیرم الان ۱۰م رو بهم میدن ولی اضافه کاری رو بر اساس حداقل حقوق پایه وزارت کار یعنی۴و۲۰۰محاسبه میکنه. من اگه در روز ۸ساعت کار کنم میشه۳۳۳هزار تومن ولی ۸ساعت اضافه کاریم با۴۰درصد مازاد میشه۲۱۴هزار تومن لطف کنید راهنمایی کنید در مورد حقوق های توافقی اضافه کار چگونه محاسبه میشود
فرهاد1401/11/22
سلام من یجا مشغول کار هستم از بدو ورود صحبت کردم ماهانه۱۰م حقوق بگیرم الان ۱۰م رو بهم میدن ولی اضافه کاری رو بر اساس حداقل حقوق پایه وزارت کار یعنی۴و۲۰۰محاسبه میکنه. من اگه در روز ۸ساعت کار کنم میشه۳۳۳هزار تومن ولی ۸ساعت اضافه کاریم با۴۰درصد مازاد میشه۲۱۴هزار تومن لطف کنید راهنمایی کنید در مورد حقوق های توافقی اضافه کار چگونه محاسبه میشود
بهروز1401/07/26
سلام ممنون از توضیحاتتون ولی اگه جزعیاتم میگفتن خوب بود
رضا1400/12/20
س هرساعت اضافه کارسال۱۴۰۰۱طبق قانون کار چقدر است.
محمود1400/11/18
محمود گفت: 1400-10-18 در 8:40 بعد از ظهر سلام بیش از ۱۸ سال است که در یک پتروشیمی خصوصی در منطقه ماهشهر مشغول به کار هستیم. شرکت از سال ۸۳ الی سال ۹۷ برای ما فوق‌العاده تعطیل کاری و جمعه کاری محاسبه نکرده است. و چند سالی هست که بارها از طریق مکاتبات و جلسه با مدیران شرکت موضوع فوق را درخواست نمودیم ولی شرکت به خواسته ما رسیدگی نمیکرد. سوال ما این است که در صورت موافقت شرکت به پرداخت این معوقات ، آیا محاسبه ریالی آن به روز و و یوم الادا پرداخت میشود؟؟ ممنون هستیم جواب دهید
یسنا 1400/11/08
سلام ،خسته نباشید ،یه سوال داشتم ایا قانون به مدیر تولید این حق میده ک دستمزد اضافه کار خودش محاسبه کنه،توشرکت که من کارمیکنم مدیرتولید این حق بخودش داده وکمتر حق قانونی به ما دستمزد میده ،باید چیکار کنیم به کجا شکایت کنیم لطفا راهنمایی کنید ،ممنون ،شرکت کسر اسیا ،تولید شامپو وکرم ،شهرستان فیروزکوه.
مدیر سیستم1400/11/08
با سلام، به هیچ عنوان کارفرما حق ندارد اضافه کار شما را کمتر از موارد قانونی و قرارداد شما محاسبه کند، بهتر این است که ابتدا با کارفرمای خود بدین جهت مذاکره نموده و در صورت عدم رضایت شما برای دریافت حقوق خود به وزارت کار و سامانه جامع روابط کار مراجعه نمایید.